Marie-Claude Bérot: l'Année de mes 15 ans

[Marjo]

Als dit boek in het Nederlands was geweest was het een verhaaltje dat ik in een uurtje uit zou hebben. Nu deed ik er wat langer over, maar het blijft een heel simpel verhaal: er is een vrouw van dertig die graag op zoek zou willen gaan naar het kind dat ze kreeg toen ze vijftien was. Ze werd gedwongen het af te staan, weet niet eens of het een meisje dan wel een jongen was. Op zoek gaan is lastig: ze heeft nu een relatie met een man aan wie ze niets heeft durven vertellen.
Dat is de ene verhaallijn, die om het hoofdstuk (kort maar krachtig) verwisseld wordt met het verhaal van een meisje van vijftien. Je voelt het al aankomen: het kind weet wèl dat ze geadopteerd is, en wil best weten hoe en wat. Het is evenwel het toeval dat de twee samenbrengt.
Een lief verhaal, over de wirwar van emoties die met een situatie als deze gepaard gaat.
Leest ook in het Frans lekker weg.

[Dettie]

Leuk Marjo, dat je het ook in de oorspronkelijke taal hebt gelezen blijft apart hè,
bij een vertaling is er toch altijd een nuanceverschil.

Dettie

[Marjo]

Dit boek is voor zover ik weet niet vertaald dus ik kan het niet controleren.

[Dettie]

Ik bedoel vertaling in het algemeen, er is altijd een nuanceverschil als iets vertaald is, hoe goed de vertaler zijn werk ook doet.

Dettie

[Renate]

Ik bedoel vertaling in het algemeen, er is altijd een nuanceverschil als iets vertaald is, hoe goed de vertaler zijn werk ook doet.

Dettie

Tja, anderzijds als je het boek in de oorspronkelijke taal leest kunnen er ook nuances ontgaan, omdat de eigen kennis van de vreemde taal misschien toch wat kleiner is dan die van de vertaler. Ik lees wel in het Engels en Duits, maar heb zeker met het Engels toch wel vaak het gevoel dat ik niet alle nuances begrijp, die ik bij een Nederlandse vertaling wel zou begrijpen.

[Dettie]

Is ook weer waar.
Zo goed is mijn Engels en Duits helemaal niet. Ik bedoelde alleen dat in een eigen taal je de nuances meer ziet dan in een vertaling. Hoe goed een vertaling ook is.
Dus als je Frans, Duits, Engels of Nederlands bent dan is de eigen taal toch voor iedereen het meest genuanceerd, je kent daarvan veel meer woorden.

Nu met dit boekje is het leuk om in het Frans te lezen maar het is geen eigen taal, dus dan kan best dat er gebeurt wat jij zegt dat de nuances ook niet overkomen omdat de kennis van het Frans niet goed genoeg is.

Dettie

[Renate]

Is ook weer waar.
Zo goed is mijn Engels en Duits helemaal niet. Ik bedoelde alleen dat in een eigen taal je de nuances meer ziet dan in een vertaling. Hoe goed een vertaling ook is.
Dus als je Frans, Duits, Engels of Nederlands bent dan is de eigen taal toch voor iedereen het meest genuanceerd, je kent daarvan veel meer woorden.

Nu met dit boekje is het leuk om in het Frans te lezen maar het is geen eigen taal, dus dan kan best dat er gebeurt wat jij zegt dat de nuances ook niet overkomen omdat de kennis van het Frans niet goed genoeg is.


Dettie

Frans spreek ik al helemaal niet. Ik denk dat Duits me nog het beste afgaat. Maar goed, dat is m'n lievelingstaal, waar ik op school al goed in was, hoewel dat misschien de eenoog in het land der blinden was, gezien het feit dat een medeleerling kans zag om Friedhof als patatkraam te vertalen. De grammatica vond en vind ik toch wat lastiger.

Ik denk dat een vertaler misschien wat meer nuances ziet dan een willekeurige lezer, omdat de vertaler meer met de taal, waaruit vertaald wordt, bezig is.

[Dettie]

Ik denk dat een vertaler misschien wat meer nuances ziet dan een willekeurige lezer, omdat de vertaler meer met de taal, waaruit vertaald wordt, bezig is.

Ja dat is ook weer waar, daar had ik nog niet aan gedacht.

Dettie

[Marjo]

Kortom: je weet het niet. Ieder heeft zijn eigen beperkingen, de lezer, de vertaler, en zelfs de schrijver! Is het dan gek om te stellen dat een stuk tekst vaak niet zo overkomt als de schrijver het bedoelt?
En dat iedere lezer een eigen interpretatie heeft, dus ook de vertaler?

[Renate]

Kortom: je weet het niet. Ieder heeft zijn eigen beperkingen, de lezer, de vertaler, en zelfs de schrijver! Is het dan gek om te stellen dat een stuk tekst vaak niet zo overkomt als de schrijver het bedoelt?
En dat iedere lezer een eigen interpretatie heeft, dus ook de vertaler?

Dat is altijd zo. Kijk maar naar literatuurwetenschappers, die boeken soms weer heel anders lezen. Hooguit ben ik persoonlijk geneigd te denken dat een vertaler meer kennis van een vreemde taal heeft, dan ik als lezer.

[Dettie]

En dat iedere lezer een eigen interpretatie heeft, dus ook de vertaler?

Een vriend van ons is vertaler en wat ik van hem hoor is dat hij echt zoekt naar woorden die het dichts bij het werk van de schrijver komen. Hij leest zelfs biografieën en zoekt allerlei informatie op over de schrijver zodat hij zo veel mogelijk in de geest van de schrijver kan werken en zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst kan blijven. Het zijn woorden en zinnen die vertaald moeten worden, dat is wat anders dan een boek lezen en interpreteren.

Maar een nuanceverschil zal denkelijk altijd in een vertaling blijven soms stomweg omdat het te vertalen woord eigenlijk niet te vertalen is, zoals ze bijvoorbeeld ook altijd van ons woord 'gezellig' zeggen. Cosy komt dichtbij maar is het toch niet helemaal.

Dettie

[Renate]

En dat iedere lezer een eigen interpretatie heeft, dus ook de vertaler?

Een vriend van ons is vertaler en wat ik van hem hoor is dat hij echt zoekt naar woorden die het dichts bij het werk van de schrijver komen. Hij leest zelfs biografieën en zoekt allerlei informatie op over de schrijver zodat hij zo veel mogelijk in de geest van de schrijver kan werken en zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst kan blijven. Het zijn woorden en zinnen die vertaald moeten worden, dat is wat anders dan een boek lezen en interpreteren.

Maar een nuanceverschil zal denkelijk altijd in een vertaling blijven soms stomweg omdat het te vertalen woord eigenlijk niet te vertalen is, zoals ze bijvoorbeeld ook altijd van ons woord 'gezellig' zeggen. Cosy komt dichtbij maar is het toch niet helemaal.

Dettie

Dat is waar. Overigens zijn er ook andere dingen die bij een vertaling problemen opleveren, bijvoorbeeld namen die een bepaalde betekenis kunnen hebben, of kranten die iets over de lezer van die krant kunnen zeggen. Vraag blijft dan of je de naam moet vertalen of niet en dat je misschien een toelichting moet geven. Bij kranten kan natuurlijk hetzelfde spelen. Moet je dan een Nederlands equivalent kiezen of niet. Soms zou een toelichting wel handig zijn.
Bij de boeken van Sjöwall en Wahlöö komt dit wel voor.
Zo komt er in een van de boeken een Philip Trofast Mauritzon voor, waarop iemand vraagt of Trofast een voor- of een achternaam is. Er wordt dan gegrapt dat het een hondennaam is en dat hij misschien als hond vermomd optreedt. In de Engelse vertaling staat dat Trofast iets betekend als Trouwe, wat de grap natuurlijk duidelijker maakt. In een ander boek heet iemand Herrgott Nöjd en daarbij staat in de Nederlandse vertaling dat Nöjd tevreden betekent.

Bij In de ban van de ring, heeft de vertaler er voor gekozen om de naam Bagins te vertalen naar Balings. Ook in de vertalingen van de Harry Potter boeken zijn bepaalde namen veranderd.

[Marjo]

Namen zou je in mijn ogen niet moeten veranderen. Bagins of Balings, zit daar een betekenis is??
Maar ja, toch, ik neem mijn petje af hoor, zeker als het om zulke boeken gaat als die jij noemt. Een fantasyboek, met allerlei nieuwe woorden: ga er maar aan staan!
Als je gewoon leest maakt het niet uit, maar als het er om gaat dat je met anderen een tekst interpreteert, is het denk ik toch het hanigst als het geen vertaalde tekst is. Natuurlijk gaat het om woorden en zinnen, maar zoals jullie zelf al aangeven: sommige woorden bestaan niet in een andere taal. En op zo'n moment kan de vertaler niet anders dan interpreteren. Zelfs met biografieën in de hand.

[Renate]

Namen zou je in mijn ogen niet moeten veranderen. Bagins of Balings, zit daar een betekenis is??
Maar ja, toch, ik neem mijn petje af hoor, zeker als het om zulke boeken gaat als die jij noemt. Een fantasyboek, met allerlei nieuwe woorden: ga er maar aan staan!
Als je gewoon leest maakt het niet uit, maar als het er om gaat dat je met anderen een tekst interpreteert, is het denk ik toch het hanigst als het geen vertaalde tekst is. Natuurlijk gaat het om woorden en zinnen, maar zoals jullie zelf al aangeven: sommige woorden bestaan niet in een andere taal. En op zo'n moment kan de vertaler niet anders dan interpreteren. Zelfs met biografieën in de hand.

Bagins is afgeleid van het Engelse bag en omdat Bilbo zich ergens als bagage behandeld voelt, zal deze naam wel gekozen zijn. Namen kunnen natuurlijk een bepaald gevoel bij de lezer opwekken en als de vertaler wil proberen datzelfde gevoel op te wekken, dan zal er misschien wat aan de naam moeten worden gesleuteld, om bij de lezer hetzelfde gevoel te geven. Dat zie je dus bij Harry Potter. In sommige gevallen zou het misschien handig zijn om met een voetnoot de verborgen betekenis van de naam, of het idee wat bijvoorbeeld een krant kan zeggen, weer te geven. Als iemand het NRC leest, creëert dat in een boek toch een andere indruk, dan als iemand de Telegraaf leest.

Als je het over het vertalen van een boek met nieuwe woorden hebt, kun je natuurlijk ook nog denken aan A clockwork orange, waarin een soort slang wordt gebruikt. Ik heb het boek nog nooit gelezen, omdat ik wat weinig zin had om iedere keer door te bladeren om de betekenis van bepaalde woorden te weten te komen.

[Marjo]

Dat went na verloop van tijd wel. Net als in de boeken van Lindsay Faye. Dat zijn inderdaad voorbeelden van zeer lastig te vertalen tekst.

[Renate]

Dat went na verloop van tijd wel. Net als in de boeken van Lindsay Faye. Dat zijn inderdaad voorbeelden van zeer lastig te vertalen tekst.

Ja, bij Linsay Faye valt het nog wel, maar ik meen dat het bij A clockwork orange lastiger was. Ik moet het misschien nog eens uit de bibliotheek halen.