http://johanfretz.com

Onder de paramariboom
Johan Fretz

Waar kom je vandaan, vragen volwassenen aan de jongen. Desgevraagd antwoordt zijn moeder:

‘Papa komt uit Den Haag en mama komt uit de paramariboom, dat is een boom aan de andere kant van de zee en in die boom groeien zwarte mensen zoals mama en Ruud Gulit.’

Johannes Fretz is de zoon van een Duitser – die ontkent Duits te zijn, omdat zijn moeder uit de Franse Elzas afkomstig is en zijn vaders voorvaderen ooit Fries of Canadees waren – en een Surinaamse moeder, die haar afkomst juist graag benadrukt. Altijd al heeft ze haar zoon Johannes gevraagd om eens met haar naar Suriname te gaan, maar hij weigerde tot nu. Hij is bijna dertig als hij uitgenodigd wordt voor een lezing tijdens de verkiezingstijd. Dan onderneemt hij de reis naar Suriname. Zijn moeder zal hem een paar dagen later volgen.

In delen die Dag 1, dag 2 enz. genoemd worden, vertelt Johannes over zijn reis, over de ontdekking van zijn roots en die van zijn moeder en over de ontdekking dat ‘dubbelbloed’ zijn, helemaal niet erg is. Niet dat hij er eerder last van had, zijn uiterlijk, zijn donkere kleur was soms een probleem voor anderen, niet voor hemzelf. Hij voelt zich Nederlander in hart en nieren.
En zo gedraagt hij zich dus ook. Al weet hij ook:

‘Al doe je nog zo je best: voor een groot deel ben je waar je vandaan komt. Lang heb ik het idee gekoesterd dat ik een andere man kon worden, een man die losstond van zijn eigen verleden, van zijn eigen oorsprong, van zijn kleur ook, één die zonder ballast zijn eigen plek in deze wereld kon opeisen. Gewoon, zoals je in Amerikaanse films van die mensen hebt, tragische randfiguren vaak, die een nieuwe naam aannemen en honderden kilometers verderop, in een andere staat, op een blanco vel een nieuw bestaan opbouwen. Zo heb ik lang gedacht een Johannes te kunnen worden zonder littekens. Die Johannes zal nooit bestaan. Hier zal ik het mee moeten doen. De lelijke dingen mogen dan  inmiddels een gevaarloos  stilleven in de achteruitkijkspiegel zijn, de krassen die ze hebben achtergelaten zitten er voorgoed. Ze hebben me gemaakt tot wie ik ben.’

Deze ontdekking is gekoppeld aan de tripjes die hij met zijn moeder in haar stad maakt langs de plekken die voor haar belangrijk zijn. Behalve zijn afkomst leert hij ook zijn moeder beter kennen, en betreurt de slechte jeugdervaringen, het gevolg van zijn moeders geestelijke labiliteit en een vader die uit wanhoop naar de fles greep.

Fretz laat de lezer meegenieten van zijn verleden - zo is de toon van zijn verhaal, het dwingt een lach af - al maakt hij duidelijk dat het niet gemakkelijk was.
Ook in Suriname gedraagt zijn moeder zich druk en dwingend, al lijkt het op de een of andere manier in haar geboorteland meer natuurlijk, Ze krijgt haar zoon zelfs zo ver dat hij probeert mee te doen, toch meer Surinamer dan hij dacht? Inderdaad is hij zich steeds meer bewust van zijn kleur en afkomst, meer dan hij in Nederland was (hoe het hem verging na deze reis weten we niet). En hij vindt het geen probleem, omarmt deze afkomst.
Tegelijk wordt hij verliefd. Op een meisje dat ook een gemengde afkomst heeft, maar overtuigend blank is.

Het is een boek dat je met plezier leest, hier is een begenadigd schrijver aan het woord:

’Jij slaapt kort omdat je je schuldig voelt over je geschiedenis. Maar ik slaap uit namens mijn voorouders. Ik ben aan het uitrusten van de slavernij.’
‘Mijn lichaam en hoofd zoeken elkaar. Ze zijn op dezelfde plek, maar verkeren allebei ergens anders: mijn lijf is thuis, het hoofd is op bezoek in een vreemd land.’
‘Het was alsof de luiken die ik heel mijn leven zo behendig dicht had gehouden uit zichzelf naar buiten klapten.’

Naast het genieten van de taal is er ook de uitnodiging om eens stil te staan bij de inhoud van wat je leest: het feit dat Fretz duidelijk maakt dat wat hem betreft een andere huidskleur, een ander geloof  en ook een andere manier van leven geen reden is om iemand te veroordelen. Zo zou het natuurlijk moeten zijn. Voor iedereen.

Johan Fretz (1985) is schrijver en theatermaker. Hij stond in het theater met de solovoorstelling De zachtmoedige radicaal, gebaseerd op zijn autobiografische roman Onder de paramariboom. Onder de paramariboom is de zeker terechte winnaar van de Boekhandelsprijs 2019. Het boek zal verfilmd worden.

ISBN 9789048849437 | Paperback | 272 pagina's | Uitgeverij Lebowski | februari 2019

© Marjo, 25 juni 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER