ik heb ook heel duidelijk gelezen dat de man gestoord is. Ik denk dat hij absoluut niet verwend is, maar juist verwaarloosd. Zijn ouders hebben hem behalve de verkeerde genen ook totaal geen leiding gegeven. Hij weet niet anders dan te doen wat hij doet. Waarom kan hij niet veranderen? Hij heeft dat niet geleerd, en hij is 'veilig' als hij volhardt.
Zo lees ik het ook inderdaad. Termeer had een depressieve persoonlijkheidsstoornis.
Maar ik denk zeker dat dat een inzicht is met de ogen van nu.
De man was zwaar verwaarloosd door zijn ouders. En dat kwam nog eens bovenop de last van de verkeerde genen van vele generaties voor hem. Hij kon onmogelijk bij zijn eigen natuur en daadkracht komen, want die waren eenvoudig niet tot ontwikkeling gekomen.
Het was hem - ondanks dat hij wilde en pogingen deed - onmogelijk om aan die kwelling te ontsnappen. Hij moest wel gek worden en tot een wanhoopsdaad in een razende uitbarsting komen.
Ik versta onder maatschappijkritisch het aan de kaak stellen van de mensonterende toestanden waarin de uitgebuite arbeiders moesten leven.
Ik versta onder maatschappijkritiek ál datgene wat kritiek inhoudt op de samenleving. Dus ook de klassenstrijd en opkomen voor de verworpenen der aarde, maar daarnaast kun je ook kritiek hebben op andere aspecten van de maatschappij, bijvoorbeeld het gevestigde geloof of de burgermoraal.
Iets wat andere naturalisten wel deden.
Dat klopt.
Maar Emants deed dat inderdaad niet. Die had op een andere manier kritiek op de wereld om zich heen. Hij had vooral kritiek op de benauwende opvattingen van de burgerij, waar je als gevoelige natuur niet in kunt overleven. Dat is waar hij zijn maatschappijkritische pijlen op richtte.
Dat is ook precies zoals ik het boek gelezen heb en ik vind dat hij die kritiek magnifiek verwoord heeft.
Ik denk niet dat Emants bedoelde dat Termeer psychiatrische hulp nodig had om te kunnen genezen. Dat hij daar kritisch op is. Daar had hij denk ik niet zo'n oog voor. Die was ook nog nauwelijks ontwikkeld in zijn tijd.
Maar wel had hij oog voor de benauwdheid van de bekrompen burgerij, die zelfgenoegzaam is en zich wentelt in zijn eigen 'voortreffelijkheid'. (Zoals Termeers vrouw Anna, de dominee, de zwager enzovoort.)
Dat hij het aan de kaak wil stellen dat mensen voor anderen willen uitmaken dat ze 'normaal' moeten zijn. Maar wat is 'normaal'?
Of hij de lezers heeft willen aansporen om hun kinderen meer liefdevol op te voeden, weet ik niet.
Het zou best kunnen dat hij vindt dat sommige mensen - zoals de ouders van Willem Termeer - beter geen kinderen konden krijgen. Af en toe meende ik ook wel zoiets te lezen...
Maar uiteindelijk denk ik toch dat hij vooral heeft willen zeggen, dat mensen niet zo in hun eigen voortreffelijkheid vast moeten komen zitten en dan geen oog meer hebben voor andere mensen en hún opvatting van wat 'normaal' is.
Frederik van Eeden had wel weer oog voor de 'psychische kant'.
Hij laat in Van de koele meren des doods zijn hoofdpersoon Hedwig ook tenonder gaan aan genen, sexuele neigingen, omstandigheden, erfelijkheid, opvoeding én de burgerlijke omgeving waarin ze verkeert. Die probeert haar 'normaal' te laten zijn...
Maar hij laat haar op het einde wel genezen!!!!!!!
Door de begeleiding die ze uiteindelijk krijgt.
Foei toch, Van Eeden. Dat hoort niet als naturalistische schrijver!
Maar ja, de man was dan ook zelf psychiater.
Naturalisten heb je dus ook in soorten en maten en ik vind het erg leuk en interessant om te lezen hoe ze van elkaar verschillen en hoe ze overeenkomen. De 'afwijkenden' vind ik dan het boeiendste, moet ik toegeven. Zoals Emants in dit boek.
Ariadne
