De Automobielclub van Caïro
Alaa al Aswani

Eind jaren veertig.
Het begint allemaal met een verhuizing. De vriendelijke, goedgeefse, gerespecteerde landeigenaar Abd el-Aziz Gafaar is failliet en om zijn gezin toch te kunnen onderhouden verhuizen ze naar Caïro. Daar weet Abd el-aziz Gafaar een baan te vinden als assistent-magazijnbediende van de decadente op Europeanen georiënteerde Automobielclub waar de gevreesde Alkoe de scepter zwaait.

Alkoe is de bediende van de corrupte koning Faroek maar hij is vooral de wrede heerser over de Egyptische bedienden die werkzaam zijn in de Automobielclub. Alkoe's wil is wet, de bedienden vliegen voor hem uit angst voor zijn zware (lijf)straffen. De fooien die de bedienden krijgen worden voor het grootste deel afgestaan aan de koning, die avond aan avond de club bezoekt om samen met de Engelse machthebbers te eten, te drinken en te pokeren. De directeur van de club, de Engelse Mr.  Wright haat Egypte en de Egyptenaren.

In deze sfeer probeer Abd el-Aziz Gafaar zich staande te houden zodat zijn intelligente zoon Kamil en dochter Salha kunnen studeren. Maar als de rechtvaardige man stuit op een onredelijke behandeling komt hij voor zichzelf op. Deze 'brutaliteit' wordt onmiddellijk afgestraft door Alkoe door middel van een opeenvolgende lange reeks van klappen in zijn gezicht. Even later overlijdt Abd el-Aziz Gafaar aan deze hardhandige behandeling.
Zijn weduwe probeert een pensioen te krijgen, maar de regel bij de Automobielclub is dat alleen buitenlanders pensioen krijgen, Egyptenaren niet...
Met deze gebeurtenis begint het te gisten en broeien in het sterke fort van Alkoe en Mr.Wright.

Kamil, neemt de plaats van zijn vader in, evenals Mahmoed, de broer van Kamil. Maar zo serieus als Kamil is, hij zet naast zijn baan de studie voort en onderneemt illegale politieke acties tegen het regime van de koning, zo nonchalant is Mahmoed. Hij heeft ook een tweede 'baan', hij slaapt voor geld met oudere vrouwe,  waarover ook redelijk uitvoerig verslag gedaan wordt. Het geld wordt gedeeld met zijn inhalige 'partner-in-crime' Faziel, de bon-vivant die nergens voor terugdeinst.
Sa'ied, ook een broer van Kamil, trouwt met een vrouw van goede huize en wil dat zijn mooie en intelligente zus Salha zich verbindt aan een rijke man die met hem een handelsovereenkomst wil sluiten onder voorwaarde dat Salha zijn vrouw wordt... Het huwelijk zou een zegen zijn voor het armzalige inkomen van de familie. Maar Salha verkeert in tweestrijd, ze wil ook haar wiskundestudie afmaken, de studie die ze kon volgens omdat haar vader zo hard werkte, maar wat is wijsheid...

We volgen het wel en wee van de vier kinderen van Abd el-Aziz Gafaar maar vooral de bizarre, wrede, onrechtvaardige gang van zaken binnen de Automobielclub. Het is daar dat Malik de neef van de koning ontmoet die een verzetsclub tegen de koning heeft samengesteld. Ze proberen de koning zwart te maken door middel van acties en omdat de koning bijna elke avond in de club is, lijkt dat de beste plek om te beginnen.

De invloed van deze club is groot en onder het personeel van de Automobielclub ontstaat - gestuurd - verzet én tweespalt. Een deel van de bedienden is bang voor hun baan, hun inkomen, hoe karig die ook is. Ze lijden zwaar onder het willekeurige juk van Akoel maar om nou te protesteren... Een ander deel steekt hun nek uit en komt op voor hun rechten, hoewel ze daarmee hun baan en mogelijk hun leven riskeren. Het kolkt daardoor als een vulkaan binnen de club. Natuurlijk komt het tot een uitbarsting en de gevolgen zijn heftig...

Het is een bijzonder verhaal dat zich aanvankelijk moeilijk laat lezen door de vele verschillende personages en, voor ons Westerlingen,  lastige namen. Maar eenmaal op dreef raak je geboeid door de gang van zaken binnen de club, vooral het verzet tegen de ongelooflijk vernederende behandeling naar zijn mensen toe van Akoel en de corruptie en decadentie van de koning zijn spannend. Gaat het de groep die in verzet is gegaan lukken, ondanks al het gevaar, om toch een rechtvaardiger behandeling te bewerkstelligen?

De personages lichten elk hun eigen verhaal in het geheel toe. Wie aan het woord is, wordt o.a. getoond door het wisselende lettertype én de naam van de 'spreker' boven elk deel van de vertelling. Het einde van het boek is een beetje tam, het lijkt wat afgeraffeld, en er zitten nogal wat losse draadjes in het verhaal. Dat neemt echter niet weg dat het wel een goed inzicht geeft in de bizarre tijd dat Engeland nog flink de scepter zwaaide in Egypte en grote invloed had op het reilen en zeilen van dat land. Mr. Wright (what's in a name) is de corruptheid zelf en zijn houding naar de Egyptenaren is mensonterend, net als de houding van de koning overigens.  De kleine wereld binnen de Automobielclub geeft in feite de verhoudingen in heel Egypte weer.  
Ondanks de genoemde minpuntjes heb ik het boek toch geboeid gelezen. Het is een verhaal dat je niet snel vergeet.

Alaa al Aswani (1957) werd in Caïro geboren en vertrok naar Chicago om er een universitaire opleiding tot tandarts te volgen. Het idee om daar te blijven was verleidelijk, maar hij koos er bewust voor in en over zijn vaderland Egypte te schrijven.

ISBN 9789044516098 | Paperback | 537 pagina's | De Geus | 5 januari 2016
Vertaald uit het Arabisch door Djûke Poppinga

© Dettie, 24 januari 2015

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER